نتایج یک تحقیق جدید: مغز انسان قادر به پیش بینی آینده است!
توانایی های مغز انسان که در طول میلیون‌ها سال تکامل شکل گرفته‌اند، همواره تضمین‌کننده‌ی بقای ما بوده‌اند؛ در همین رابطه، دانشمندان دانشگاهی در هلند به بررسی یکی از این توانایی‌ها، یعنی قدرت پیش بینی آینده پرداخته‌اند.
حتما برایتان اتفاق افتاده است که قبل از وقوع یک حادثه، در مغزتان تصویری واضح از پیامدهای احتمالی داشته باشید؛ بر طبق تحقیقاتی که به تازگی توسط پژوهشگران دانشگاه رَدبود (Radboud) در هلند انجام شده، قدرت مغز در پیش بینی آینده یا همان توانایی دیدن اتفاقات با «چشم ذهن» که با نام‌های ”Mental Image” و “Preplay” هم شناخته میشود، سرعتی به مراتب بیشتر از سرعت وقوع اتفاقات در واقعیت داشته و به گونه‌ای قدرت بینایی نسبتا کند ما را جبران می‌کند.
به غیر از افراد مبتلا به آفَنتیزیا (Aphantasia) که قدرت تصور و دیدن تصاویر ذهنی را ندارند، مابقی افراد با قابلیت‌های کورتکس بینایی (Visual Cortex) در خلق تصاویری مجازی از پیامدهای احتمالی اتفاقات آشنا هستند. در فضای آکادمیک هم تا به امروز، بیشترِ تحقیقات انجام شده در این زمینه بر روی حیوانات بوده؛ اما پژوهشگران دانشگاه ردبود برای اولین بار با استفاده از اسکنر تصویرسازی تشدید مغناطیسی کارکردی (fMRI)، فعالیت‌های کورتکس بینایی 29 دانشجوی داوطلب را در یک آزمایش بررسی کردند و به نتایج جالبی دست یافتند.
از این دانشجویان خواسته شده بود که انیمیشنی از یک نقطه‌ی سفید متحرک را به تعداد 108 بار و در چند جلسه کوتاه، تماشا کنند. پس از اتمام جلسات، مغز این افراد به خوبی با حرکت نقطه در صفحه آشنا شده بود و انتظاراتی از اتفاقات انیمیشن و جابجایی نقطه از چپ به راست و بلعکس، که در مدت نیم ثانیه انجام می‌شد، به وجود آمده بود. در قدم بعدی، دانشجویان 24 فیلم از نقطه‌ی سفید موردنظر را در توالی‌های تصادفی مشاهده کردند؛ تعدادی از این 24 فیلم مانند انیمیشن‌های بخش قبل بوده، تعداد دیگری فقط حاوی تصاویری ثابت از قرارگیری نقطه در سمت چپ یا راست بودند و مابقی تاخیرهای کوچکی در حرکت نقطه داشند.
کل آزمایش برای هر شرکت‌کننده دو بار تکرار شد و فعالیت‌های مغزی چهار داوطلب هم به عنوان گروه شاهد، برای خنثی کردن اثرات باقیمانده بین آزمایشگاه‌ها، بررسی شد. اسکندر fMRI هم در سرعت بسیار بالا، جریان خون بافت‌های مغزی شرکت‌کنندگان را ثبت می‌کرد. نتایج نشان دادند که در هنگام مشاهده‌ی حرکات نقطه‌ی سفید، بخش‌های خاصی از کورتکس بینایی فرد تحریک می‌شدند و با دیدن تصاویری از ثابت ماندن نقطه در صفحه، همان بخش‌های مغز فعال می‌شدند؛ به این معنا که مغز به صورت خودبه‌خود، توالی‌های حرکت نقطه را تصور می‌کرد. اما نکته بسیار جالب اینجاست که سرعت تصور حرکت نقطه دو برابر سرعت واقعی نقطه در فیلم‌ها بود.
در تصاویر زیر، اسکن fMRI مغز داوطلبان در هنگام تماشای تصاویر متحرک و ثابتِ نقطه‌ی سفید نشان داده شده‌اند و فعالیت کورتکس بینایی در حالت حرکت واقعی و پیش بینی شده، با هم مقایسه شده‌اند.
متاسفانه دستگاه fMRI تنها قادر به تصویربرداری در سرعت محدودی است، به همین خاطر سرعت توانایی مغز در پیش بینی آینده قابل اندازه‌گیری نیست؛ اما نتایج به خوبی نشان می‌دهند که مغز انسان در تصور حرکات ساده‌ای مانند حرکت توپی که به سمت سر می‌آید، سرعت بالایی داشته و در نصف زمان لازم برای وقوع حادثه، قابلیت پیش بینی آینده را دارد.
تحقیقات پیشین ادعا می‌کردند که مغز انسان تنها با نگاه کردن به یک تصویر به مدت ۱۵۰ میلی‌ثانیه، قادر است اطلاعات کافی برای قضاوت در مورد سوژه‌ی بعدیِ توجه را جمع‌آوری کند؛ اما در چند سال اخیر، مقاله‌ای منتشر شد که زمان انجام این کار را بسیار کمتر (در حدود 13 میلی‌ثانیه) اعلام کرد. البته پردازش تصویری در این مدت زمان کوتاه، احتمال قضاوت غلط را بالا برده و انرژی زیادی را مصرف می‌کند؛ با این حال، سرعت پردازش شگفت‌انگیز مغز در پیش بینی آینده ، با تمام اشتباهات احتمالی‌اش، می‌تواند در مواقع لزوم جان فرد را نجات دهد.
دانشمندان این احتمال را مطرح می‌کنند که در طول تکامل انسان، قابلیت پیش بینی آینده برای افزایش سرعت عکس‌العمل به وجود آمده باشد. در همین رابطه مِتایاس اِکمن (Matthias Ekman)، محقق ارشد آزمایش انجام‌شده، به وبسایت MailOnline گفت:
تصور کنید که در هنگام عبور از خیابان، خودرویی در حال نزدیک شدن باشد؛ در این وضعیت، این سوال در ذهنتان مطرح میشود که آیا باید به راه خود ادامه دهید و یا تا عبور خودرو از خیابان صبر کنید؟ تحقیقات ما نشان می‌دهد که سیستم تصور ذهنی قادر است مسیر حرکت خودرو را پیش بینی کرده و به تصمیم‌گیری شما کمک کند.
سیستم بینایی انسان
آزمایش صورت گرفته توسط اِکمن و همکارانش، علاوه بر بررسی نقش کورتکس بینایی در درک اتفاقات جاری، نقش این بخش از مغز را در استفاده از تجربیات گذشته برای ایجاد انتظاراتی از آینده، بررسی کرده است؛ در مقاله‌ی چاپ‌شده از این آزمایش، چنین گزارش شده:
فرایندهای مربوط به پیش بینی آینده که در سیستم بینایی اتفاق می‌افتند، مرز بین حافظه و ادراک را کمرنگ کرده و اهمیت طبیعتِ یکپارچه‌ی این دو قوه‌ی شناختی را افزایش می‌دهند.
البته بهتر است نتایج کسب‌شده در مورد رابطه‌ی افزایش جریان خون در برخی قسمت‌های مغز و نقش این قسمت‌ها در وظایف شناختی را با اطمینان صد درصد قبول نکنیم؛ به خصوص در حالی که هنوز سوالاتی در مورد میزان ارتباط متابولیسم و فعالیت‌های عصبی بی‌پاسخ مانده‌اند. با این وجود می‌توان با اطمینان گفت که پژوهش انجام‌شده در دانشگاه رَدبود، به سهم خود شگفتی‌های مغز انسان را روشن‌تر کرد و جامعه را با یکی دیگر از ویژگی‌هایی که بقای انسان‌ها را تضمین کرده‌اند، آشناتر نمود.
