بهترین مقاله‌های دانش در هفتهای که گذشت (۱۴ آبان ۹۴)
در هفته‌ی دوم آبان، مقاله‌های زیادی منتشر کردیم که عموما یا درباره‌ی بحث‌های بنیادین دنیای علم و یا درباره‌ی اتفاقات اخیر در کشور خودمان بودند. اکنون نسبیت عام اینشتین ۱۰۰ ساله شده و به همین دلیل سلسله مقالاتی درباره‌ی آن منتشر کردیم. این هفته مقاله‌ای در دو بخش درباره‌ی نظریه‌ی تکامل و انتخاب طبیعی نوشتیم که بحث‌های زیادی پیرامون آن شکل گرفت. از دیگر مقاله‌ها، می‌توان به بحث‌هایی که پیرامون نوشیدنی «ردبول» در کشور ما شکل گرفت و ماجرای باران اسیدی خوزستان اشاره کرد.
۱. یک قرن با نسبیت عام؛ نبوغ اینشتین دیدگاه ما را نسبت به جهان تغییر داد
یک قرن از ارائه‌ی نظریه‌ی نسبیت عام اینشتین می‌گذرد. اینشتین دقیقا صد سال پیش و در نوامبر سال ۱۹۱۵، مقاله‌ی نسبیت عام خود را برای فرهنگستان علوم پروس فرستاد. آلبرت اینشتین، دیدگاه بشر را نسبت به عالم تغییر داد. قبل از اینشتین، فیزیک نیوتونی جهانی ثابت و بی‌تغییر برای ما ساخته بود. طبق نظریه‌ی نیوتون، زمان به صورت مستقل و بدون تاثیرپذیری از عوامل دیگر سپری می‌شد. ولی اینشتین به فضا و زمان، از منظری دیگر نگریست و آنها را یکپارچه دید؛ او مفهوم «فضا-زمان» را ساخت. قانون گرانش نیوتون، فیزیک زمینی را با فیزیک اجرام سماوی مثل سیاره‌ها در هم آمیخت و گفت که هر دو بر اساس یک قانون عمل می‌کنند. ولی نیوتون هیچ‌وقت نتوانست چگونگی این عملکرد را توضیح دهد. به فردی مثل اینشتین نیاز بود که بتواند مکانیسم دقیقی که گرانش بر اساس آن کار می‌کند را توضیح دهد. اینشتین نشان داد که گرانش همیشه باعث نمی‌شود چیزی که بالا می‌رود، پایین بیاید؛ گرانش کاری می‌کند که چرخ جهان بچرخد. بخش اول این مقاله‌ی سه قسمتی را میتوانید از این لینک بخوانید.
۲. آیا فرایند تکامل و انتخاب طبیعی در حیات جاری است؟
تکامل و انتخاب طبیعی، پایه‌ای‌ترین نظریه‌ی علم زیست‌شناسی و البته از مناقشه برانگیز‌ترین نظریه‌های علم است. تکامل یعنی اینکه موجودات زنده‌ی مختلف زمین، در ویژگی‌های گوناگون خود دچار تغییر و تحول می‌شوند. تغییر و تحولی که از بدو شروع حیات وجود داشته و همچنان ادامه دارد. انتخاب طبیعی یعنی موجودات زنده‌ای که ویژگی‌های آنها باعث میشود با زیست‌بوم خود سازگارتر باشند، باقی می‌مانند و بقیه نابود می‌شوند. این نظریه به زیست‌شناسان می‌گوید که چگونه زندگی ساده‌ی اولیه، به گوناگونی زیستی امروزی تبدیل شد. اینکه چگونه اکنون زندگی روی زمین را میتوانیم به شکل‌های مختلف، از یک باکتری گرفته، تا انواع درختان و یک دلفین یا نهنگ ببینیم. برای زیست‌شناسان، تکامل یک واقعیت است. زیست‌شناسان آکادمیک همان‌قدر به تکامل باور دارند که کروی بودن زمین را پذیرفته‌اند. با این حال بسیاری از مردم، نمی‌توانند بپذیرند که فرایند تکامل و انتخاب طبیعی در موجودات زنده جریان دارد. چرا زیست‌شناسان آکادمیک این‌قدر درباره‌ی آن مطمئن هستند؟ شواهد و مدارک آنها برای این باور چیست؟ ممکن است زیست‌شناسان در اشتباه باشند؟ بخش اول این مقاله‌ی دو قسمتی را میتوانید از این لینک بخوانید.
۳. چرا سازمان غذا و دارو گفت نوشیدنی RedBull غیر شرعی است؟
سایت تابناک و باشگاه خبرنگاران جوان روز گذشته یعنی ۹ آبان، خبری را بدین شرح منتشر کردند: «سازمان غذا و دارو، ردبول را نوشیدنی غیربهداشتی و غیرشرعی اعلام کرد.» دکتر رسول دیناروند معاون وزیر و رئیس سازمان غذا و داروی کشور در یک مصاحبه خبری تلویزیونی با باشگاه خبرنگاران جوان یادآور شد که : «این نوشیدنی (ردبول) موردتایید سازمان غذا و دارو نیست و اگر هم در جایی باشد، یک کالای قاچاق محسوب میشود یعنی به هیچ عنوان مجوز ندارد.» رئیس سازمان غذا و دارو در پاسخ به این پرسش که اگر این محصول غیرشرعی است پس چرا به راحتی در سوپرمارکت‌ها عرضه میشود، گفت: «صدها هزار مغازه خواروبارفروشی در کشور است و بالطبع امکان بازرسی روزانه آنها وجود ندارد اما این روش جدید که ما در حال اعمال آن هستیم، شرایطی را برای مردم فراهم خواهد کرد که بتوانند یک فرآورده مجاز را از یک فرآورده غیرمجاز تشخیص دهند.» این مقام مسوول همچنین ابراز امیدواری کرد که به تدریج همه کالاهایی که با مجوز سازمان غذا و دارو وارد یا در کشور تولید می‌شوند، بتوانند کدینگ جدید را اعمال کنند. ولی چرا می‌گویند این نوشیدنی غیر شرعی است؟ مقاله را میتوانید از این لینک بخوانید.
۴. نفسی که تنگ‌تر شد؛ باران خوزستان واقعا اسیدی بود؟
طی سال‌های اخیر نفس خوزستانی‌ها بارها از طوفان‌های گرد و غبار تنگ شده و به شماره افتاده است. حالا که تابستان تمام شده و به نظر می‌رسد خوزستانی‌ها از گرد و غبار خلاص شده‌اند، نوبت به باران‌های پاییزی رسیده است. این سومین سالی است که بارش باران‌های پاییزی تعداد زیادی از خوزستانی‌ها را در عین بهت و ناباوری راهی مراکز درمانی می‌کند. پایگاه خبری-اطلاع‌رسانی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز تعداد مراجعه‌کنندگان به بیمارستان‌های استان را تا ظهر روز جمعه (۸ آبان) ۸ هزار و ۵۷ نفر عنوان کرد که از این تعداد ۱۰۰ نفر به دلیل مشکلات حاد تنفسی در بخش‌های عمومی بستری و ۹ نفر نیز در بخش (ICU) تحت مراقبت‌های ویژه قرار گرفته‌اند. مقاله را میتوانید از این لینک بخوانید.
۵. برای ما که این‌قدر زودباور هستیم
چند روز پیش دیدم یکی از دوستام پشت کامپیوترش نشسته و اطرافش معرکه‌ای بر پاست. کسانی که در کنارش بودند، از او سوالاتی می‌پرسیدند و دوست من با نوشتن آن سوالات در یک وب‌سایت فال‌بینی، جواب صحیح را می‌گرفت. با این حرکت فوق‌العاده، جمعیت بالای سرش شگفت‌زده می‌شدند. مثلا یکی گفت: «از او بپرس نام خودروی من چیست؟» دوستم نوشت و وب‌سایت جواب داد: «پژو ۲۰۶». همه فکر می‌کردند که این واقعا حیرت‌انگیز است؛ ولی شاید کمتر کسی به جادوی این وب‌سایت که می‌توانست سوالاتی این‌چنینی را پاسخ دهد، فکر می‌کرد. کمتر کسی به این فکر می‌کرد که شاید کاسه‌ای زیر نیم‌کاسه باشد و احتمالا دوست من به شکلی آنها را گول می‌زند و خودش جواب‌ها را وارد می‌کند. البته بازیگری دوستم فوق‌العاده بود و می‌توانست به آنها وانمود کند که وب‌سایت توانایی فال‌بینی دارد. احتمالا خیلی از شما وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌های این‌چنینی را می‌شناسید و با کلک آنها آشنا هستید، من هم نمی‌خواهم با معرفی آنها، به گسترش این شوخی که گاهی اوقات دردسرساز است، کمک کنم. پرسش این‌جاست که واقعا چرا این‌قدر زودباور هستیم؟ یادداشت را میتوانید از این لینک بخوانید.
۶. انرژی بی‌نهایت؛ برای همیشه، برای همه
در یکی از پارک‌های فناوری «اورنج کانتی» (Orange County) ایالت کالیفرنیا، ساختمان بزرگ و سفید رنگی خود نمایی می‌کند. در این ساختمان، یک ماشین جادویی قرار دارد که بر خلاف ماهیت شگفت‌انگیزش، ظاهری چنان معمولی دارد که حتی راهنمای من نیز آن را گم می‌کند. برای یافتن آن، باید به دنبال چند نشانه باشیم؛ نشانه‌هایی مثل یک برج پر از نیتروژن مایع و سازه‌ای آلونک مانند که درون آن «چرخ‌های لنگرهایی» (Flywheel) برای ذخیره‌ی انرژی جای گرفته است. این ماشین به اندازه‌ی یک خانه‌ی کوچک است؛ با این حال وقتی روشن میشود، چنان مصرف انرژی زیادی دارد که می‌تواند منجر به قطعی برق در کل منطقه‌ی اورنج کانتی شود. به همین دلیل ژنراتوری به صورت جداگانه برای آن ساخته شده است. جالب این‌جاست که به دلیل خاصیت مغناطیسی خیلی زیاد آهن و جلوگیری از بوجود آمدن مشکل، همه‌ی میلگرد‌های آهنی «پی» این ساختمان، با میلگردهایی از جنس فولاد ضد زنگ تعویض شده‌اند. این ماشین چیزی نیست جز، یک مدل آزمایشی از رآکتور همجوشی هسته‌ای است. بخش اول این مقاله‌ی سه قسمتی را از این لینک بخوانید.
