بهترین مقاله‌های دانش در هفتهای که گذشت (۷ آبان ۹۴)
در هفته‌ی اول آبان، مقاله‌های جذابی تهیه کردیم که یکی از آن‌ها به صورت دنباله‌دار منتشر شد. این مقاله‌ی دنباله‌دار درباره‌ی فناوری همجوشی هسته‌ای و نقش استارتاپ‌های جدید در پیشرفت آن بود. در ضمن مقاله‌ی بسیار جالبی درباره‌ی ابعاد کیهان منتشر کردیم و در آن توضیح دادیم که اگر کره‌ی زمین به اندازه‌ی یک توپ تنیس باشد، خورشید، سیاره‌ها و دیگر ستاره‌ها چه ابعادی دارند و در چه فاصله‌ای هستند. مقاله‌ی دیگر ما، درباره‌ی ماجرای چند هفته‌ی اخیر آب‌معدنی دماوند بود و در آن توضیح دادیم که دقیقا جریان از چه قرار بوده است. با بهترین مقاله‌های دانش در هفتهای که گذشت همراه باشید.
۱. اگر زمین ما به اندازه‌ی یک توپ تنیس بود…
جهانی که در آن زندگی می‌کنیم جای خیلی بزرگی است. البته خیلی وقت نیست که از ابعاد بزرگ آن اطلاع پیدا کرده‌ایم. تا همین چند قرن پیش تصور می‌کردیم همه‌ی اجرام آسمانی شامل خورشید، ماه، سیاره‌ها و ستاره‌ها به دور زمین گردش می‌کنند و فاصله‌ی آن‌ها از ما خیلی دور نیست. جالب این‌جاست که تا دهه‌ی ۱۹۲۰، کسی نمی‌دانست خارج از کهکشان ما، کهکشان دیگری وجود دارد. از آن زمان، ابعاد عالمی که می‌شناسیم به یکباره افزایش یافت و اکنون می‌دانیم که زمین، سیاره‌ای کوچک در مدار یکی از ۲۰۰ میلیارد ستاره‌ی کهکشان راه شیری است. راه‌شیری نیز خود یکی از چند صد میلیارد کهکشان عالم قابل مشاهده است. بنابراین، زندگی ما بر روی ذره‌ی شنی کوچک در کف اقیانوس بسیار پهناور کیهان جریان دارد. ولی شاید اعدادی مثل چند صد میلیارد، ابعادی مثل تریلیون‌ها کیلومتر و فواصلی مثل چند صد سال نوری خیلی برای ما ملموس نباشد. بهتر است برای درک بهتر ابعاد و فواصل عالم، آن را در مقیاس زندگی خود کوچک کنیم. بنابراین، تصور کنید که کره‌ی زمین به اندازه‌ی یک توپ تنیس است. برای خواندن مقاله، میتوانید روی این لینک کلیک کنید.
۲. ماجرای آب‌معدنی دماوند دقیقا چه بود؟
حرف و حدیث‌‌های مربوط به شرکت آب معدنی دماوند ظاهراً تمامی ندارد: عدم انطباق نمونه‌های مورد آزمایش با ضوابط سازمان غذا و دارو، انتشار اسناد مربوط به آلودگی آب معدنی این شرکت توسط وزارت بهداشت، پاسخ سازمان غذا و دارو به ادعای شرکت دماوند، تعلیق پروانه آب معدنی و توبیخ مسئول فنی این شرکت از جمله مهمترین خبرهایی بودند که نه‌تنها هفته گذشته صدر اخبار اجتماعی را به خود اختصاص دادند بلکه در عین حال شهرت یکی از قدیمی‌ترین شرکتهای فعال در این عرصه با ۴۰ سال سابقه را نیز به چالش کشیدند. پرسش‌های متعددی که در راستای این اتفاق شکل گرفت، نشان داد که مبانی تصفیه آب شاید آن‌طور که باید برای اکثر ما جا نیفتاده است. هدف از نگارش مقاله اخیر آن است که در ضمن بازنگری این پرونده جنجالی نیم‌نگاهی هم به برخی از اصول و مبانی ابتدایی داشته باشیم تا حداقل بتوانیم با معیار علم از مرز برخی شایعات، اطلاعات ناموثق و مخدوش گذر کنیم. برای خواندن مقاله‌ی کامل، روی این لینک کلیک کنید.
۳. گزارش ویژه‌ی تایم: انرژی بی‌نهایت، برای همیشه، برای همه
در یکی از پارک‌های فناوری «اورنج کانتی» (Orange County) ایالت کالیفرنیا، ساختمان بزرگ و سفید رنگی خود نمایی می‌کند. در این ساختمان، یک ماشین جادویی قرار دارد که بر خلاف ماهیت شگفت‌انگیزش، ظاهری چنان معمولی دارد که حتی راهنمای من نیز آن را گم می‌کند. برای یافتن آن، باید به دنبال چند نشانه باشیم؛ نشانه‌هایی مثل یک برج پر از نیتروژن مایع و سازه‌ای آلونک مانند که درون آن «چرخ‌های لنگرهایی» (Flywheel) برای ذخیره‌ی انرژی جای گرفته است. این ماشین به اندازه‌ی یک خانه‌ی کوچک است؛ با این حال وقتی روشن میشود، چنان مصرف انرژی زیادی دارد که می‌تواند منجر به قطعی برق در کل منطقه‌ی اورنج کانتی شود. به همین دلیل ژنراتوری به صورت جداگانه برای آن ساخته شده است. جالب این‌جاست که به دلیل خاصیت مغناطیسی خیلی زیاد آهن و جلوگیری از بوجود آمدن مشکل، همه‌ی میلگرد‌های آهنی «پی» این ساختمان، با میلگردهایی از جنس فولاد ضد زنگ تعویض شده‌اند. این ماشین چیزی نیست جز، یک مدل آزمایشی از رآکتور همجوشی هسته‌ای است. برای خواندن کامل این مقاله‌ی سه قسمتی، روی این لینک کلیک کنید.
۴. آیا در آینده میتوانیم با مغز خود به اینترنت وصل شویم؟
با پیشرفت روز افزون فناوری، رابط کاربری کامپیوتر دائما در حال نزدیک‌تر شدن به زبان انسانی است. آن روزهایی که کامپیوترها به اندازه‌ی یک سالن ورزشی بزرگ بودند را به یاد بیاورید. البته قطعا جوان‌ها اصلا آن دوران را ندیده‌اند، زمانی که برنامه نویس‌ها باید با استفاده از “پانچد کارد” (Punched Card) فرمان‌های خود را به رایانه می‌دادند. کامپیوترها به تدریج کوچک شدند و به شکل رایانه‌های شخصی سر از خانه‌های ما درآوردند. آن‌ها هر روز کوچک و سبک‌تر شدند تا در شمایل لپ‌تاپ، تبلت، گوشی هوشمند، ساعت هوشمند و عینک هوشمند درآیند و رابط کاربری آن‌ها به زبان انسان نزدیک و نزدیک‌تر شود. اگر روزی از پانچد کارد و کدهای پیچیده در برقراری ارتباط با کامپیوتر استفاده می‌کردیم، امروز کار به چند لمس ساده بر نمایشگر و فرمان‌های صوتی رسیده است. ما امروز به راحتی میتوانیم با انواع رایانه‌های همراه خود به شبکه‌ی جهانی متصل شویم و به اطلاعاتی که از همه جای دنیا به اشتراک گذاشته میشود دسترسی پیدا کنیم. آیا زمانی می‌رسد که کامپیوترها جایی در مغز ما پیدا کنند؟ آیا هیچ وقت ما به نوعی موجود بیوتکنولوژیک تبدیل می‌شویم؟ برای خواندن مقاله روی این لینک کلیک کنید.
۵. زلزله‌ی افغانستان، نتیجه‌ی یک برخورد عظیم قاره‌ای
حوالی ساعت ۱۳:۳۰ دقیقه‌ی بعد از ظهر دوشنبه، بسیاری از مردم ایالت بدخشان افغانستان سر سفره‌ی نهار بودند که زمین‌لرزه‌ای ۷٫۵ ریشتری آن‌ها را غافلگیر کرد. این زمین لرزه در پاکستان و تاجیکستان هم خرابی‌هایی بر جای گذاشت. هرچند که این زلزله از نظر زمین‌شناسی در یکی از خطرناک‌ترین مناطق جهان رخ داد، ولی میزان تلفات و خرابی‌های آن اصلا با زلزله‌ی چند ماه پیش نپال که شدتی مشابه داشت قابل مقایسه نیست. زمین‌لرزه‌ی افغانستان در عمق ۲۰۰ کیلومتری زمین رخ داد و نتیجه‌ی فرایندی میلیون‌ها ساله، یعنی فشار آوردن صفحه‌ی قاره‌ای هند به صفحه‌ی اوراسیا بود. این زمین‌لرزه، با زلزله‌ی نپال ریشه‌ی مشترک داشت. برای خواندن این مقاله‌ی کوتاه، روی این لینک کلیک کنید.
