فوران گاز متان از دل زمین باعث وجود آمدن دو حفره‌ی عظیم در سیبری شده است
گرمایش زمین (Global Warming) مشکلات و خطرات بسیاری را متوجه بشریت کرده است؛ در همین رابطه، به تازگی خبر از انفجار و فوران گاز متان (Methane) در دو قسمت توندرا سیبری، منتشر شده است.
بر طبق اظهارات شاهدان عینی در مصاحبه با سرویس خبری Siberian Times و آکادمی علوم روسیه (RAS)، در چند ماه گذشته حداقل دو حفره به واسطه‌ی فوران گاز متان در سطح سیبری به وجود آمده‌اند؛ گله‌داران شمال غربی دهکده‌ی سِیاکا (Seyakha) در شمال سیبری، صبح روز 28 ژوئن خروج آتش و دود از سطح زمین را به چشم دیدند، که بر اساس اطلاعات به دست آمده از سنسورهای لرزه‌نگار نصب‌شده در آن منطقه، این اتفاق در ساعت 11 صبح رخ داده است. محققان اعزام‌شده به محل، به وجود آمدن این حفره در بستر رودخانه را به واسطه‌ی فوران گاز متان، تایید کردند. مدتی پیش هم پژوهشگران از کشف یک حفره ناشناخته‌ی دیگر در منطقهی تیومن (Tyumen) سیبری، خبر دادند. گله‌دارانی که با الکساندر سوکولوف، از محققان مؤسسه اکولوژی گیاهان و حیوانات روسیه صحبت کردند، وجود آتش در اواخر زمستان و اوایل بهار، در منطقه کشف این حفره را گزارش کردند.
اما دلیل فوران گاز متان از سطح زمین چیست؟ بر طبق صحبت‌های دانشمند روسی، با ذوب شدن پرمافراست مقادیر زیادی گاز متان جمع میشود که آزاد شدن این گاز به انفجاری ناگهانی می‌انجامد. پرمافراست خاکی است که در تمام طول سال یخ‌زده باقی می‌ماند؛ هر نوع ماده آلی، مانند گیاهان و جسد حیوانات هم که در این خاک محبوس شده باشند، منجمد هستند. با گرم‌تر شدن نسبی هوا در قطب شمال، عمق لایه‌ی سطحی گرم شده افزایش یافته و مقدار بیشتری از خاک در اثر بالا رفتن دما، از حالت منجمد خارج میشود. این فرآیند که با نام «افزایش عمق لایه فعال» شناخته میشود، باعث تجزیه مواد آلی موجود در داخل خاک شده و گازهای قابل اشتعالی چون متان را به وجود می‌آورد. بر اساس صحبت‌های یکی از پژوهشگران دانشگاه میشیگان به نام بِن ابوت (Ben Abbott) با وبسایت لایو ساینس (Live Science) در ماه مارس، این گازها از خاک بیرون می‌آیند و پدیده‌هایی مانند فوران گاز متان و تشکیل حفره‌های عظیم در سطح زمین را به وجود می‌آورند.
از آنجایی که سیبری منطقه‌ای دورافتاده و نسبتا ناشناخته است، میزان فوران گاز متان و تعداد دفعات وقوع این پدیده در مجامع علمی همچنان موردبحث است؛ با این وجود، دانشمندان معتقدند که پرمافراست سیبری به خاطر وقوع گرمایش جهانی، در خطر ذوب شدن است.
ابوت در مصاحبه‌اش اشاره کرد که در برخی مواقع، فرآیند انتشار گاز آهسته رخ می‌دهد؛ اما در مواقع دیگر فوران گاز متان باعث تخریب چشمگیر سطح زمین شده و ناهمواری‌های ترموکارست (Thermokarst) را به وجود می‌آورد. این نوع ناهمواری‌ها به شکل چاله، حفره‌های بزرگ، دهانه و شیب‌های عمیق هستند که برخی از آن‌ها از آب پر شده و تبدیل به دریاچه می‌شوند.
تحقیقات نشان می‌دهند که با بالا رفتن دما باعث ایجاد تغییرات زیادی در مناظر طبیعی میشود؛ در یک مقاله منتشرشده در ماه ژوئن گزارش شد که در حدود 11 هزار و 600 سال پیش، حداقل 100 حفره غول‌آسا در یک منطقه از بستر دریاییِ قطب شمال، به واسطه نشست لایه‌های یخ و ناپایداری برآمدگی‌هایی منجمد که در زیر خود گاز متان داشتند، به وجود آمدند. این برآمدگی‌ها که با نام پینگو (Pingo) شناخته می‌شوند، در برخی موارد قادرند حفره‌هایی به قطر یک کیلومتر را در بستر اقیانوس، به وجود آورند.
تصویری از دو پینگو در کانادا
تعدادی از پژوهشگران معتقدند که در حال حاضر، اتفاق مشابهی در سیبری در حال وقوع است. پدیده‌ی پینگو یا همان برآمدگی پوشیده شده با خاک در پرمافراست، بر روی زمین هم اتفاق می‌افتند؛ با ذوب سریع سطح خاک منجمد، فوران گاز متان و به وجود آمده حفره‌هایی مشابه آنچه که در هزاران سال پیش اتفاق افتاد، رخ می‌دهد. در گذشته دانشمندان دهانه‌هایی را در سیبری کشف کرده بودند، اما در مورد زمان و دلیل به وجود آمدن این دهانه‌ها اطلاعاتی منتشر نشد؛ این در حالیست که طبق صحبت‌های شاهدان عینی، فوران گاز متان از دل زمین می‌تواند بسیار خطرناک باشد.
با وجود اینکه منطقهی شکل‌گیری حفره‌ها از محل زندگی ساکنین دور است، مقامات روسی در مورد ذوب شدن پرمافراست و وقوع انفجار به واسطه‌ی این اتفاق، اظهار نگرانی کرده‌اند. به گزارش Siberian Times، دهانه‌ی به وجود آمده در 28 ژوئن، در 100 کیلومتری بندر رودخانه اب (Ob River) که برای انتقال گاز طبیعی مایع از میدان گازی یوژنو-تَمبیسکوی (Yuzhno-Tambeyskoye) استفاده میشود، فاصله دارد.
الکساندر مازاروف، معاون فرماندار ناحیه خودگردان یامالو-ننتس (Yamalo-Nenets) در مصاحبه‌ای با Siberian Times گفت:
بسیار مهم است که آموزش‌هایی برای مواجهه با چنین شرایطی صورت گیرد؛ از آنجایی که انفجار متان در هر مکانی ممکن است اتفاق بیافتد، مناطق مسکونی، تأسیسات فنی، خطوط راه‌آهن و خط لوله‌ها هم در معرض خطر چنین پدیده‌ای هستند.
