معرفی برنامه TX ؛ هرآنچه باید در مورد ساخت هواپیماهای آموزشی رزمی بدانید

شرکت بویینگ برای جایگزین کردن هواپیماهای قدیمی «T 38»، از طرح پیشنهادی خود که شامل هواپیماهای آموزشی رزمی می‌شود، رونمایی کرد. براساس گفته‌ی مدیران بوئینگ، احتمالا اولین نمونه‌ی عملیاتی از این هواپیما در سال 2024 به نیروی هوایی ایالات‌متحده تحویل داده خواهد شد. اما هنوز تا مشخص شدن نتیجه رقابت راه زیادی مانده است، به‌خصوص آنکه رقبای دیگر هم با تمام نیرو به میدان آمده‌اند. لاکهیدمارتین با صنایع هوافضای کره‌ی جنوبی در حال همکاری است و نورث‌ روپ‌ هم همراه با «Alenia Aermacchi» و «Textron AirLand» پروژه‌ی مشترکی را در دست اجرا دارند. نکته‌ی دیگر هم این که تقریبا هر چهار طرح اصلی مطرح این روزها با مشارکت پیمانکارانی غیر‌آمریکایی توسعه داده و حتی طراحی شده‌اند. اما هواپیماهای آموزشی جدید برنامه TX هر کدام چه ویژگی‌هایی دارند و چرا مهم‌اند؟

هواپیماهای آموزشی که در نتیجه‌ی این رقابت متولد شود، نه‌تنها نقش آموزش رزمی پیشرفته را برای آموزش خلبانان جنگنده‌های نسل پنجم مثل اف 22 و اف 38 بازی خواهد کرد، بلکه هیچ بعید نیست همانند ماجرای F 5 و T 38 شاهد نسخه‌ی جنگنده سبکی از آن برای ایفای نقش پشتیبانی هوایی نزدیک هم باشیم. خصوصا که تا امروز تمامی طرح‌های رونمایی شده تعریفی فراتر از نیازهای اولیه‌ی یک هواپیمای آموزشی دارند.

ببر بی‌دندان نورث روپ؛ N 400

شرکت نورثروپ گرومن 3 ماه پیش، نمونه اولیه هواپیماهای آموزشی خود را برای شرکت در مناقصه نیروی هوایی ارتش آمریکا با هدف تامین جنگنده آموزشی نسل آینده این نیرو موسوم به Tx را در فرودگاهی در صحرای موهاوی کالیفرنیا معرفی کرد. این هواپیما با نام مدل N 400 به موتور توربوفن اف 404-102 محصول بخش هوانوردی شرکت جی‌ئی مجهز است. این موتور توانی معادل 17200 پاوند تولید می‏‌کند. شرکت اسکلید کامپوزیتز وابسته به نورث‌روپ وظیفه تولید سریع نمونه اولیه این هواپیما و آماده‌سازی آن برای انجام آزمایش‏‌های پروازی را برعهده داشته است. طراحی و توسعه اولیه این جت آموزشی بطور محرمانه و چراغ خاموش انجام شده است.

تصاویر منتشر شده از این هواپیما در شبکه‏‌های اجتماعی نشانگر تشابه ظاهری آن با هواپیمای تی 38 است. اولین بار در دسامبر سال گذشته میلادی نورث‌روپ با دعوت از تعداد معدودی خبرنگار طرح مفهومی گزینه پیشنهادی خود برای برنامه تی-اکس را معرفی کرد. نورث‌روپ یکی از چهار شرکت حاضر در مناقصه نیروی هوایی ارتش آمریکا برای جایگزینی هواپیمای T 38 سی به‏ عنوان جت آموزشی پیشرفته این نیرو به‏ شمار می‏‌رود. شرکت ریتون هواپیمای T 100 را پیشنهاد کرده است. T 100 نمونه‌‏ای از جت آموزشی دو موتوره M 346 شرکت ایتالیایی لئوناردو می‏‌باشد. لاکهیدمارتین با همکاری کره جنوبی هواپیمای تک موتوره T 50 گلدن ایگل را عرضه کرده است. بوئینگ و شرکت سوئدی ساب نیز خود را برای معرفی هواپیمایی جدید به منظور شرکت در این مناقصه آماده می‌کنند.

الماس سیاه بوئینگ

بخش نظامی بوئینگ این روزها حال روز خوبی ندارد و اگر این مناقصه را هم از دست بدهد، چندان امیدی به آینده‌ی آن نخواهد بود. بوئینگ تا همین جای کار دو مناقصه جنگنده‌ی ضربتی مشترک و بمب افکن نسل بعد را به ترتیب به لاکهید و نورث‌روپ باخته است و خط تولید هواپیماهای نظامی این شرکت مثل اف 15 و اف 18 هم دیگر سفارش چندانی در دست خود ندارند. همه‌ی اینها موجب می‌شود تا برد و باخت این مناقصه اهمیتی حیاتی برای بویینگ داشته باشد و طرح پیشنهادی بوئینگ که در حقیقت توسط شرکت سوئدی ساب طراح شده، از خیلی جهات خوش‌فرم‌ترین طرح در میان چهار طرح اصلی است. این مدل که داخل شرکت با نام مستعار «الماس سیاه» شناخته می‌شود، صاحب کابینی تمام دیجیتالی است که شباهت زیادی به کابین اف 22 و اف 38 دارد. بویینگ ساب، تاکنون دو پیش‌نمونه از این هواپیماها ساخته‌ است که به زودی آزمایش‌های پروازی خود را شروع خواهند کرد. بوئینگ اعتماد به نفس زیادی روی موفقیت خود دارد، به همین دلیل هم از همین ابتدا دو پیش‌نمونه آماد کرده است. با وجود این هنوز چیزی از مزایا و معایب دقیق آن نمی‌دانیم.

هواپیماهای آموزشی پیشرفته T 50

دو طرح «اف 22» و «اف 35» لاکیهد مارتین را به یکی از موفق‌ترین شرکت‌های آمریکایی تبدیل کرده که حالا امید زیادی به پیروزی در تی ایکس هم دارد. طرحی که لاگهید پیشنهاد کرده است در واقع نسخه‌ای از جنگنده‌ی آموزشی «T 50» است که این شرکت در اصل با همکاری صنایع هوایی کره‌ی جنوبی برای این کشور طراحی کرده بود؛ هواپیمایی که لاکهید مدعی است می‌تواند همه‌ی نیازهای خواسته شده در مناقصه را برآورد کند.

مهم‌ترین مزیت طرح T 50 این است که تمام مراحل طراحی و توسعه‌‌ی آن قبلا تمام شده است و حتی تجربه‌ی عملیاتی لازم را هم دارد. همین موضوع هم موجب می‌شود تا هزینه‌ی توسعه‌ی پایین‌تری داشته باشد. به علاوه فراموش نکنیم که پیمانکار و طراح اصلی جنگنده‌های اف 22 و اف 35 خود لاکهید است که بر امتیازات این هواپیمای پیشنهادی اضافه می‌کند. نسخه‌ای که لاکهید از T 50 برای تی ایکس پیشنهاد کرده، اندکی با هواپیمای  T 50 کره‌ای متفاوت است. با این حال بدنه هم مخصوصا در خمیدگی پشت کابین اندکی متفاوت است. مهم‌ترین مشکل طرح لاکهید مارتین این است که واقعا مشخص نیست انعطلاف‌پذیری لازم را برای اهداف تی ایکس داشته باشد.

زاغ ایتالیایی ریتیون؛ T 100

طرح «آنیا» از خیلی جهات احتمالا بداقبال‌ترین رقیب مناقصه است. طرح T 100 در حقیقت نسخه‌ای برگرفته از هواپیماهای آموزشی ام 346 شرکت ایتالیایی آلنیا آروماچی است که در اصل با پشتیبانی جنرال داینامیکز به رقابت در برنامه‌ی تی ایکس وارد شد. خود طرح ام 346 هم برپایه‌ طرح مشهور «یاک 130» روسی ساخته شده است. درواقع تا سال 2000 یاک و شرکت آروماچی ایتالیا باهم روی این طرح کار می‌کردند تا اینکه یاک کنار کشید و آروماچی به‌تنهایی برنامه را تکمیل کرد و این هواپیما را به خط تولید رساند.

این طرح سه سال پیش، پس از امضای توافق‌نامه‌ای میان آلنیا و جنرال داینامیکز، به عنوان رقیب برنامه تی ایکس مطرح شد، اما داستان آن به چند علت با پیچ و خم‌های فراوان رو به رو شد. اول اینکه جنرال داینامیکز، بی‌مقدمه عقب کشید و شرکت ریتیون آمریکا جایش را گرفت. شرکتی که این روزها مهم‌ترین پیمانکار تجهیزات الکترونیک و بزرگ‌ترین تولیدکننده‌ی موشک‌های هدایت شونده‌ی آمریکایی است. دوم هم اینکه آلنیا تمامی سهامش را فروخت و حالا در حقیقت شرکت لئوناردو صاحب جدید آلنیاست که به همراه ریتیون در مناقصه حاضر است. سوم هم اینکه معلوم نیست طرح پیشنهادی آلنیا با خصوصیات جدید که نیروی هوایی می‌خواهد، سازگار باشد؛ خصوصا که موتورهای این هواپیما نسبت به دیگران رانش کمتری دارد.