دلایلی برای حفظ سامانه کارت های هوشمند سوخت

طرح حذف سامانه کارت های هوشمند سوخت در مجلس شورای اسلامی رأی نیاورد و فعلاً کارت‌های هوشمند سوخت حفظ خواهند شد. این اتفاق می‌تواند برای نجات دستاوردهای مالی و اطلاعاتی این سامانه به عنوان یک فرصت تلقی شود.

چندی پیش برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی لایحه‌ای را با عنوان اصلاح قانون سال 1395 تقدیم مجلس کرد که بخشی از آن مربوط به حذف سامانه کارت های هوشمند سوخت می‌شد و این موضوع نگرانی‌هایی را در پی داشت چرا که دلایل حفظ کارت هوشمند سوخت به قدری واضح بود که ناآگاهی این نمایندگان را تأیید می‌کرد. اما اکنون طرح حفظ این سامانه به قید دو فوریت توسط 20 نفر از نمایندگان مجلس امضا و به هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی تقدیم شد.

کارت های سوخت از سال 1386 با هدف کنترل مصرف بنزین و کاهش قاچاق سوخت مورد استفاده قرار گرفته بود و در طول این 9 سال دستاوردهای بسیاری را داشته است. وزیر نفت در ابتدا جزو موافقان این سامانه بود اما در سال 1394 مصوبه‌ای از سوی دولت مطرح گشت که طی آن سهمیه بندی بنزین متوقف شده و این فرآورده نفتی تک نرخی اعلام شد؛ اما نمایندگان مجلس در جریان بررسی لایحه بودجه سال 1395 رأی به بقای این سامانه دادند. طبق مصوبه مجلس دولت ملزم به دو نرخی کردن قیمت بنزین و حفظ کارت های هوشمند سوخت شد. از سوی دیگر وزیر نفت که تا سال 94 از این طرح حمایت می‌کرد به ناگاه خواستار حذف آن شد و دلیل آن را بار مالی نگهداری از کارت سوخت و عدم تأثیر آن در کنترل مصرف بنزین دانست.

با پیگیری‌های وزارت نفت لایحه حذف کارت های سوخت در روز 6 تیر سال جاری به تصویب هیئت دولت رسید و 15 تیر ماه نیز یک فوریت آن در مجلس شورای اسلامی تصویب شد. اما این پایان کار نبود و «حسینعلی حاجی دلیگانی» نماینده مردم شاهین شهر و برخوار در مجلس و دبیر کمیسیون تلفیق برنامه ششم خبر داد که طرح حفظ سامانه کارت هوشمند سوخت با قید دو فوریت به امضای 20 نفر از نمایندگان رسیده و به هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی تقدیم شده است.

مسئولان ستاد مبارزه با قاچاق کالا، وزارت کشور و حتی برخی از مدیران ارشد وزارت نفت بر ضرورت بقای کارت سوخت تاکید کرده‌اند و از دلایل آن آگاهی دارند که در ادامه به مهم‌ترین آنها اشاره خواهیم کرد.

دلایل ضرورت حفظ کارت های هوشمند سوخت

1. صرفه جویی 100 میلیارد تومانی

بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس اجرای طرح استفاده از کارت سوخت منجر به صرفه جویی 100 میلیارد تومانی به صورت مستقیم و غیر مستقیم شده که 75 میلیارد تومان آن به صورت مستقیم ناشی از کاهش واردات و مصرف بنزین است.

2. تعیین کرایه‌ها با توجه به اطلاعات به دست آمده از کارت های سوخت

امیر جعفرپور، مدیر کل حمل و نقل و ترافیک شهری اظهار کرده است که کرایه حمل و نقل عمومی در هر شهر با توجه به میزان مصرف ناوگان عمومی در آن شهر تعیین می‌شود. به این ترتیب کارت های هوشمند سوخت اطلاعات مفیدی را در اختیار سازمان حمل و نقل عمومی کشور قرار می‌دهد.

3. جلوگیری از قاچاق در جایگاه های سوخت

میزان تقاضای بنزین تا قبل از استفاده از کارت های سوخت روندی صعودی داشته و از روزی 33 میلیون لیتر در روز در سال 1375 به 73.6 میلیون لیتر در روز در سال 1385 افزایش یافت. بنا بر اظهارات مسئولین ستاد مبارزه با قاچاق کالا این سامانه تأثیر بسیاری بر کاهش و حتی توقف قاچاق بنزین داشته تا جایی که در مواردی قاچاق سوخت روند معکوس به خود گرفت.

طبق آماری که شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی منتشر کرد تا سال 1385 مصرف بنزین سالانه 10 درصد افزایش داشت اما با اجرای طرح عرضه کارتی بنزین در سال 86، مصرف و قاچاق بنزین 9.2 میلیون لیتر کاهش یافت. این روند در سال‌های بعد نیز ادامه داشت و در نهایت به میزان کمتر از 70 میلیون لیتر در روز رسید.

4. شناسایی خودروهای فرسوده

یکی دیگر از مزیت‌های کارت‌ های سوخت امکان شناسایی خودروهای فرسوده است. با داشتن اطلاعات خودروهای فرسوده می‌توان محدودیت‌هایی را برای اختصاص سهمیه بنزین به این خودروها در نظر گرفت و به این ترتیب این دسته از خودروها را به خروج از ناوگان کشور هدایت نمود.

5. سیاست گذاری در بخش حمل و نقل با استفاده از اطلاعات کارت سوخت

مسئولان حوزه حمل و نقل در وزارت راه و شهرسازی اعلام کرده‌اند که پیش از اجرای این طرح تمام اطلاعات مربوط به سفر و اوج بار ترافیک بین شهری به خصوص در نوروز و ایام تابستان، با تردد شمارهای جاده‌ای ثبت می‌شد اما پس از کارتی شدن بنزین این اطلاعات با استفاده از سامانه کارت سوخت به دست آمده و به روز می‌شود.

6. اصلاح قانون هدفمندسازی یارانه ها با استفاده از کارت سوخت

با توجه به یارانه‌ای بودن قیمت بنزین این امکان وجود دارد که در کوتاه مدت سهمیه پرمصرف‌ها را آزاد کرد و در بلند مدت نیز آزادسازی قیمت بنزین و اخذ مالیات و عوارض برای تمام مردم اجرا شود.

مسئولین وزارت نفت اعلام کرده‌اند که قیمت بنزین در ایران با قیمت فوب برابر است اما قیمت فوب خلیج فارس بالاتر از این میزان بوده و با احتساب هزینه‌های ریزش، تبخیر، بیمه، انتقال، حمل، توزیع و عوارض روزانه 60 میلیارد تومان یارانه برای عرضه بنزین در کشور پرداخت می‌شود.

7. کاهش آلودگی هوا

پس از اجرای طرح سهمیه بندی بنزین مصرف این فرآورده سوختی و حجم استفاده از خودروی شخصی کاهش چشمگیری داشته و در نتیجه حجم ترافیک شهری کمتر شده و در میزان آلاینده های هوا نیز تأثیر گذاشته است. همچنین سهمیه بندی بنزین موجب روی آوردن مردم به سوخت سی ان جی (CNG) به عنوان سوخت پاک شده و آلودگی هوا را نسبت به گذشته کمتر کرده است.

حال باید منتظر ماند و دید که مسئولین کشوری و نمایندگان مجلس در نهایت چه تصمیمی برای سامانه کارت های هوشمند سوخت خواهند گرفت و آیا شاهد از بین رفتن این سامانه با ارزش خواهیم بود؟