پروژه آبی (Blue): تصویربرداری سیارات زمین مانند، به صورت مستقیم
نور ستاره‌ای که دارای سیاره است برای شکارچیان سیارات فراخورشیدی همانند شمشیری دولبه عمل می‌کند. عبور سیارات از جلوی قرص ستاره میزبانشان و کاهش نور آن ستاره تاکنون به کشف هزاران سیاره فراخورشیدی انجامیده است. اما همین نور شدید ستاره باعث میشود که نتوانیم از سیارات به صورت مستقیم تصویربرداری کنیم و فقط از آثاری که بر روی نور ستاره خود می‌گذارند به روش غیرمستقیم وجود آنها را تایید کنیم. اما این هفته، پروژه آبی (Blue project) کلید خورده که قصدش غلبه بر این محدودیت تصویربرداری سیارات به صورت مستقیم است. این تلسکوپ که قرار است تا پایان دهه جاری میلادی در مدار زمین قرار گیرد، بر سیارات زمین‌مانند نزدیک و بخصوص منظومه آلفا قنطورس متمرکز میشود تا بلکه بتواند اولین تصاویر از این همسایه ما را شکار کند.
این اواخر خبرهای زیادی درباره منظومه آلفا قنطورس منتشر شده است. چرا که دانشمندان سیاره‌ای زمین‌مانند در اطراف کوچکترین ستاره آن به نام پروکسیما قنطورس پیدا کرده‌اند. سیاره‌ای که یافته‌های بیشتر نشان داده است که می‌تواند پوشیده از اقیانوسی از آب باشد. با فاصله‌ای برابر 4 سال نوری، این سیاره نزدیکترین سیاره به زمین لقب گرفته است که دو ستاره دیگر آن نیز از آنجایی که مشابه خورشید هستند، گزینه‌های جالبی برای جستجوی سیارات در اطرافشان به شمار می‌روند، و این دقیقا چیزی است که این پروژه به دنبالش است.
یکی از خاطره‌انگیزترین تصاویری که تا به حال در دنیای نجوم ثبت شده است، تصویر معروف به “لکه آبی کوچک” است که در سال 1990 و از فاصله شش میلیارد کیلومتری توسط فضاپیمای وویجر به ثبت رسیده است. وقتی که وویجر آن قدر از زمین دور شده بود که زمین در دوربینش به صورت لکه‌ای بسیار کوچک و آبی‌رنگ ثبت شد. تصویری که کارل ساگان برداشت عمیقش را در جملاتی زیبا بیان کرده است. حال اگر سیاره‌ای در کمربند حیات یکی از ستارگان نزدیک به ما دارای اتمسفر و احیانا اقیانوس‌هایی آبی باشد، میتوانیم برای بار دیگر تصویری خارق‌العاده را ثبت کنیم. این بار اما از سیاره‌ای دیگر، نقطه آبی و کوچکی دیگر، و شاید از خانه‌ای دیگر.
اما دشواری تصویربرداری سیارات فراخورشیدی به چه میزان است؟ مثال خوبی که کمک می‌کند درکی از سختی این کار داشته باشیم این است که تصور کنید می‌خواهید از فاصله 16 کیلومتری از کرمی شب‌تاب در کنار یک فانوس دریایی عکس‌برداری کنید! ثبت بازتابش نور از سطح یک سیاره فراخورشیدی به سختی همین کار است. پس نیاز به تکنولوژی بسیار پیشرفته‌ای برای غلبه بر نور مزاحم ستاره داریم، چیزی که تیم پروژه آبی باور دارد به زودی آن را عملی خواهد کرد.
به خاطر نزدیکی منظومه آلفا قنطورس، پروژه آبی از تلسکوپی نسبتا کوچک و جمع و جور با دهانه‌ای نیم متری استفاده خواهد کرد (برای مقایسه دهانه تلسکوپ هابل 2.4 متر است). این تلسکوپ به تکنیک‌های پردازش تصویر بسیار پیچیده‌ای هم نیاز خواهد داشت. اما مهم‌ترین بخش کار استفاده از ابزاری به نام کوروناگراف است. وسیله‌ای که نور ستاره اصلی را سد خواهد کرد تا نور سیاره قابل مشاهده و ثبت شود. در تصاویری از خورشید که هدف، تصویربرداری از تاج‌های خورشیدی بوده استقاده از این ابزار را می‌توان دید.
تکنولوژی کوروناگراف‌ها به حدی رسیده است تا هنگام پرتاب این تلسکوپ انتظار تصویربرداری سیارات را داشته باشیم و این تلسکوپ می‌تواند به نوعی تکمیل‌کننده کارهای تلسکوپ کپلر و هابل باشد که تجهیزاتشان برای تصویربرداری مستقیم حتی از نزدیکترین منظومه، یعنی آلفا قنطورس کافی نبود.
تلسکوپ جیمزوب که تا دو سال دیگر پرتاب خواهد شد نیز دارای نوعی کورناگراف است که اجازه تصویربرداری در طول موج فروسرخ و از سیارات از نوع مشتری داغ را خواهد داد. اما برتری تلسکوپ پروژه آبی آینه انعطاف‌پذیر آن است که در ترکیب با کورناگراف آن منجر به تصویربرداری از سیارات زمین‌مانند میشود.
همانطور که اشاره شده منظومه آلفا قنطورس دارای سه ستاره است که دوتای آن مشابه خورشید ما هستند. پس از پرتاب این تلسکوپ و با بررسی دقیق‌تر این دو ستاره باید منتظر کشف سیارات احتمالی باشیم که به دور این دوستاره نیز در چرخشند و تا به حال نتوانسته‌ایم وجود آنها ثبت کنیم.
در مدت زمان کار این تلسکوپ، تصاویر بسیار زیادی گرفته میشود و افراد تیم به پردازش دقیق آنها می‌پردازند تا در نهایت بتوانند نور ضعیف ساطع‌شده از سیارات را شکار کنند. این پروژه کمتر از 50 میلیون دلار هزینه نیاز خواهد داشت و افراد این مجموعه به دنبال شرکای تجاری هستند تا پس از آن وارد مراحل طراحی و ساخت نمونه‌های اولیه شوند. آنها امیدوارند تا پایان سال 2019 بتوانند این تلسکوپ را برای تصویربرداری سیارات آماده کرده و در مدار زمین قرار دهند.
